Showing posts with label library movement. Show all posts
Showing posts with label library movement. Show all posts

02 April 2011

DR. SRR LEH LAIBULI SIMTHU NA ZA TAI?


David Vumlallian Zou

Queen’s University Belfast, UK

Tunai June 2005 sung a Assam ka zin lai in, Dr. SRR kichi mi khat tanchin ngainop huai ka va za kha laizang hi. Ei India Mal-Suahgam a newspaper masa pen Assamese kam in American Baptist missionary-te’n ana sun uhi. Tuami tangthu ka kan kawikawi lai in, Media Trust Assam a lamkaite toh ka va kimu kha laizang uhi. Amau te’n Assam gam a newspaper kisut 150 chin zou theizingna di’n Jubilee inn sawng nasatah ana lam ta uhi. Tualeh souvenir laibu khat zong ahing na present ua, ka hotel ka tuntun in ka sim pai hi. Tabang sil thupi sepna dia Assamese te’n tha a ngana thuguh uh bang a diai? chi ka lunggel lai in, tami dawnna a souvenir sung uah ka mukhie pai hi. Dr. SRR ziah ahi pen hi. Alam sau in amin, Dr. S.R.Ranganathan, 9 August 1892 nia Madras sung a piang ahi. Ama ahileh India a din, “Father of Library Science” kichi hial hi.

Tuachin 13 July 2005 in Mikang gam Belfast khopi ka tun kia zou in, tami Dr. Ranganathan tanchin kichian zaw sem in ka suibe hi. Ei Zo minamte khantouna dia sil kul-le-poimo a ka thei ziah in, Dr. SRR in India gam a Library Movement ana patkhiat dan tanchin sau lou i gen zuai ding hi. Rev. Khup Za Go in a shi masang in, English a “library” pen “laibuli” chi’a lekhiat thei ahi dan ahing gen ngai hi. Tuaziah in, tami laigelh sung ah “laibuli” chi kamteng na mu leh langdang sa non sin.

Naupang kum 6 a phah in, a pa’n Ranganathan a shisan pai hi. Skul oja sem, apu etkolna nuai ah tami naupang a hing khang lian hi. Sakhomi leh naupang kukal ahiziah in, saanginn minthang Madras Christian College ah admission a hing mu a, 1913 in BA a hing zou ta hi. MA (Mathematics) 1916 in a zou leuleu hi. Teacher’s College, Madras apat 1917 in professional teaching certificate a nei a, Mangalore Government College leh Madras Presidency College munte ah physics leh maths oja in a pang hi. Hinanleh a halaw a tawm mama hi. Tuaziah in, halaw tam zawhna mun Madras University librarian apply di’n a lawmte khat in a thuhil hi. Library training na tel ngai lou hinanleh, tami sepna lamdang tah in 1924 kum in a mu ta hi. Hinanleh Ranganathan in librarian a pan pen classroom a laihil toh a tehkah chiang in chiim huai a sa mama hi. Kaal khat zou in Presidency College a asepna zomkia ut in ngetna a bawl leuleu hi. College principal library a asepna ma deisah thu a gen a, hinanleh London a librarianship training a zaw masang sia a oja post pen awng veve ahidan gen hi. Tunia India a “Father of Library Science” kichipa pen a bultung a ama ut lou sasa a librarian a napang ahidan khu sil kilamdang tah khat ahi. Tua hun lai library science dinmun niam dan et in, librarian sep ding a thasiat ziah thei hamsa lou hi.

Ranganathan in librarian asep tung in, sem ding bawl ding mel thei lou in a hun sawt kuam amang sah hi. Tua hun lai in library in mumal nei nai lou in, staff kining ching zong nei lou hi. Ranganathan in Madras University library siam phat ding khu chouna in a hing la ta hi. September 1924 in United Kingdom ah ha 9 sung Librarianship course zil dia sawl in a um hi. London University nuai a University College a training a bawl lai in library lam nasatah in ahing lunglut pan ta hi. UK ah librarian sepna changkan dan leh kizatatdan ahing thei khia hi. Tua hun lai in, India a library-te pen university scholar-te a ding maimai a kingaisun ahi. UK a public library te mizousie a dia kihong ahidan (community orientation) amu in a lungsim a phong mama hi. London a ha 9 a um sung in Ranganathan in library tuamtuam 100 vel va pha in, a nasep dan uh study a bawl zing hi.

India ahing kilekia in Ranganathan ngaisutna pumpi kikhel a, mitha a suah vawt ta hi. Alungsim zousia library ah a pia a, India gam ah Library Movement ahing pan doh ta hi. Amasa pen in, Madras University Library (MUL) siamphatna din pan ahing la hi. Madras University pen 1857 a na kiphut hinanleh 1924 in librarian post a siam pan a, tami mun a professional librarian masa pen Ranganathan ahi. UK a training sung a azilkhiatte Madras ah a zat sawm pai a, a theina thate alawm-agual kung ah a kum zel hi. Tom lou kal in a sepna library mun chiim huai leh sip dede khu laisimna mun nop pen ahing suah a, mi alut-apawt kitat non lou hi. Madras University library pen a zilnate experiment bawlna a zang in, tami mun ah ngaidan tha tampi ahing nei belap hi. 1931 kum in Ranganathan in, “The Five Laws of Library Science” chi laibu minthang ahing sun khe ta a, tuni tan in khovel pumpi a library-te’n tami danpite zui nalai uhi. Tualeh 1934 in Ranganathan in “Colon Classification” chi laibu ahing sun leuleu a, khovel a library tampi ah tami laibu kepbitdan kizang nalai hi. London a um sung in, Ranganathan in “Decimal Classification” kichi laibu gualdan azilkhia a, tami zilna in khovel a theina um zousia toh kituah ding number bihiah leh siamsa diam in a koi hi. Hinanleh Ranganathan in tami dei lou in, subject thatha hing umzel dingte khualna in number bihiah sa um lou din colon classification a bawl hi. Library Science toh kisai SRR in gen khah lou anei sih a, lekhabu 65 vel leh article 1000 vel gelkhe dia hisap ahi.

Madras University Library apat 1944 in SRR a retire phet in, chialna poimaw ni a mu hi. Amasa pen BHU a VC sem Prof. S. Radhakrishnan apat ahia, anina ahileh Delhi University a VC sem Sir Maurice Gwyer apat ahi. Tami VC te gel in a university libulite uh siamtha ding leh Library Science department tha hong ding in SRR a chial tuah uhi. Delhi University a sep ding a akisah lai tah in, lamet lou sil khat ahing tung hi. Prof. S. Radhakrishnan pen SRR inn mun mama ah hing kuan in, BHU a sem din a zawl zou ta hi. Mi kukal leh chitah ahiziah in a nuai a seppi khenkhat in SRR a munuam sih ua, a tupnate pichinna din a panpi nuam sih uhi. BHU apat kitawp in, June 1947 in SRR in Delhi University ah ahing sem kia hi. DU a um sung in India a library science a dia Master degree leh PhD lah theina department masa pen apan khia hi.

1944 apat 1953 tan Indian Library Association ah Ranganathan president in a pang hi. 1958 apat 1967 kikal Madras Library Association ah president hina a tu kia hi. India gam ban ah, Europe leh USA a library science zilna mun tuamtuam ah lecture bawl in SRR a zil kawikawi hi. UNO library policy tan pha siamna din chial in a um kha hi.

Banaras Hindu University a librarian P.N. Kaula ahileh Dr. SRR lawm hoi mama khat ahia, aman hichin a gen hi. Ranganathan in Library Science hun teng mun teng ah agen a, ama adin a nahhu bang ahi. 1970 kum in SRR dam lou in lupna tung a ngah ta hi. India a mun tuamtuam apat librarian a sawm a sim ni teng in SRR dam lou ve din ahing kuan ua, laibuli thu a houlimpi uhi. Kum 80 a chin 1972 kum a ashi tan in SRR in laibuli thu chi lou thu dang gen lou hi.

* * *

Dr. SRR hinkhua leh laibuli mission apat bang zil thei i nei diai? SRR in Indian Union a ding Library Bill gen lou, Assam a ding tanpha na bawl sah hi. Assam ah District Library Association ban ah All Assam Rural Library Association (ARL) zong 1985 kum in na pan ta uhi. ARL ten a head office uh Nagoan ah Ranganathan Library a nei uhi. Tami khota neu a dia laibuli Association te’n Father of Indian Libraries SRR pianni 9 August pen Library Day din kum chin in lawm uhi. Ei Zo minam sung a zong library movement pian theina din 9 August khu kum chin a “Laibuli Ni” a zat dia dei huai ahi.

Manipur in Public Library Act 1988 in passed a, Mizogam in 1983 in na bawl zou hi. State Central Library pen Imphal a um ahiziah in, singtang khua gen lou Lamka vel a teng te a din zong zat pha hi lou ahi. Imphal a State Library pen tunai in Meitei helna bawlte’n mei in a haltum na lai uhi. Ei Lamka a District Library pen gina sih nanleh, a bit liliai na lai dan ahi. Lamka ah veng sung a Community Library bawl koima thei a um sih hi. Tulai in mimal chawmngai khenkhat in private Lending Library apankhia ua, laibu sim ut na pi a, lei zou lou mi tampi in phattuampi uhi. Tam bang Lamka kho sung a Lending Library-te a tangpi in Mizo leh Paite kampau te bawl ahi.

Zou kampaute lah ah Library Movement a um nai sih a, ngaikhohna zong a um nai ta di sih hi. Tuaziah in, tami movement pian theina din kum chin a Library Day (9 August) zat ding poimaw hi. Zou Presbyterian Synod leh ELCC in zong gentham ching library a nei sih hi. Hinanleh tuni tan a, ELCC office in laibu leh thesis tamlou a kaikhawmte nasan research bawl utte a din phatuam tham hi. Zou Synod building ah ZLS te’n Zoukam laibu collection tam lou a nei uhi. Private library neuneu Zou sung ah zong tam lou um sam a, adiah in Pu T. Nehkhojang leh Pu T. Gougin laibuli-te kining ching deu pen uhi. Zoukam a laibu, tangkou leh tanchinbu sun tapou in mun khat ah copy khat leh ni submit chiat gige leh, Lamka ah Deposit Library khat kibawl thei ding hi. Manipur solkar apat lah tu-le-tu a lametna um lou ahiziah in, singtang lam a Rural Library Movement zong eima mipi khut a kinga ahi phot hi.

Upa Tunzagin in Zoukam a Khristian literature, 1998 tan a kisun laibu min 51 tan a kaikhawm hi. 2004 tan a Zoukam a laibu kisun pumpi 300 vel hi ding in Dr. Lachinkhai in a hisap hi. Hinanleh Dr. Lachinkhai in Zou kam a laibu min 36 maimai a tahlang thei giap a, Zoukam laibute chi thum in a khen hi – biahna laibu, text-bute leh miscellaneous. Ama suikhiat dan in, Zoukam a laibu masa penpen, “Pasian La” khu 1954 kum a JCA in Sadar Bazar (Imphal) a asut ahi. Zou ham a secular laibu masa pen khat ahileh 1958 a Pu T. Gougin bawl, “Shakespeare Tangthu” ahia, MGM Press (Imphal) a kisun ahi. 1950 tan in zong Lamka ah printing press gina um nai loudan ahia, tua hun in laibu sut pen sil hamsa pi na hi tham ding hi. Akin thei pen a tami Zoukam a laibu kigelhte kaikhawm a, catalogue bawl ding sil kul-le-poimo tahzet ahi ta. JCA lamkaite’n 1954 a “Pasian La” a na sut sawm lai un, tam bang in thu a na kikum ngetngut uhi:

“Joumi zousia mi kam a aham na san laibu i nei lou zia ahi chi ka thei doh vua, Jou labu a manlang thei pen a sut na ding kang ngaih sut vua, a la ding Kamjakhup leh teng leh Thonghang leh, Sema leh teng a bon in ka hing lakhom vua, ka hing sun ta uh. Acvance ding in Member mikhat in Rs.5/- chiat ka pia ua … A bupy tat doh na ding in Rs.300 vaipy avatna lai. Heisung a imu ta diai ka chi ua, sum thungla ding sui vai ka chivua, ka sui vua amu ha mama hi…” (JCA Minutes).

JCA lamkaite’n 1954 kum a “Pasian La” kichi Zoukam a laibu masa pen a sutdan uh record ahing nuasia uhi. Zoukam a laibu masa pen labu ahi nalai sawnsawn hi. Tam bang a i laibu masate kaikhawm kia ding leh, kepbit ding pen tuni’a hattuamte leh Zou mipite mopuahna ahi ta hi.

Bibliography

Tunzagin, Upa T., “Zogam Christian Literature Dinmun Etna” in Gospel Tangkou Vol. XI, No. 10, October 1998, pp. 18 – 21.

Lachinkhai, Dr. M. “Zou Literature in India: Its Beginning, Progress and Prospects” in UZO Golden Jubilee Souvenir 2004, pp. 141-145.

ELCC Office, Lamka: JCA Minutes, 20 February 1954 – 24 January 1958.

Featured Post

Gam neitu hina (real property)

David Vumlallian Zou, PhD History Department University of Delhi   Khongjom Gal a Sapkang British te leh Meitei te a kido zo nua sawt lo, 18...